अतिथी कट्टा

——

अंधेरीतल्या महेश्वरी नगरमध्ये ज्येष्ठ दिग्दर्शक राजदत्त यांच्या घराची बेल मी वाजवली. त्यांनीच दरवाजा उघडला. राजदत्त यांच्यासमोर मी बसलो होतो. चहा पिता पिता आमच्या गप्पा सुरू झाल्या. अभिनेता विवेक यांच्यासंबंधीच्या आठवणी सांगताना राजदत्तजी म्हणाले, ‘मी पुण्याचा. सिनेसृष्टीशी माझा काहीही संबंध नव्हता. साधारण १९५२चा तो काळ होता. विवेकला मी पहिल्यांदा आप्पा बळवंत चौकात बघितलं. नेहमी पडद्यावर दिसणारा माणूस प्रत्यक्ष दिसला. हा विवेक? काहीतरी चुकतंय असं वाटलं. सिनेमातला हा माणूस एवढा साधा कसा ? रस्त्यावरून पायी चालतोय. आश्चर्य वाटलं. मित्रांना विचारलं, ‘हा कोण माणूस?’ तो पर्यंत मला त्यांचं नाव माहीत नव्हतं. मित्रांनी सांगितलं, ‘हा गणेश अभ्यंकर’ एकदोन वेळा ते रस्त्यावर दिसले. त्यांच्या मागे मागे मी गेलो. त्यांचं चालणं, हावभाव, रुबाब आश्चर्याने बघत होतो. मी सिनेमावाल्या माणसांचे जे चित्र मनात रंगवले होते त्याचा काहीही मागमूस गणेश अभ्यंकरांपाशी नव्हता. त्यांच्यातली सहजता मला वेगळी वाटली. हा काळ साधारण १९५२ ते १९५८चा. मेळे, नाटकांची मला आवड होती. सिनेमा ही कल्पनाच डोक्यात नव्हती. त्यावेळी मी ‘दै. भारत’ मध्ये नोकरीला होतो. नोकरी सांभाळून सिनेमाचं तंत्र शिकावं म्हणून डेक्कन स्टुडिओत मी पाऊल ठेवलं. चित्रपट होता ‘देवघर’. तेथे विवेक यांची भेट झाली. अतिशय साधा, सरळ माणूस. या क्षेत्रातलं, खूप ज्ञान, अनुभव मला आहे, हे दाखविण्याची त्यांची वृत्ती नव्हती.

आप्पा बळवंत चौकातून पुढे गेल्यावर त्या काळातली मोठी अशी एक चाळ होती. तिथे विवेक राहत होते. मला त्याचं खूप अप्रूप वाटलं. जेव्हा मी राजाभाऊ परांजपे यांच्याकडे त्यांचा असिस्टंट म्हणून शिकत होतो. तेव्हा देवघर’च्या सेटवर विवेक मला म्हणायचे, ‘माझा मेकअप झालाय. मी इथे बसतो, हवं तेव्हा हाक मार. मी तयार आहे.’ मला त्यांची ही कृती भावली. कारण मोठे कलावंत असून सेटवर स्वतःहून तयार होऊन थांबणं, हे प्रकरण वेगळंच! बाकीचे कलावंत मेकअपरुममधून बाहेर येत नव्हते. त्यांचा सीन आला की त्यांना बोलविण्याचं काम करावे लागायचं. या उलट विवेक यांचं वागणं! ‘देवघर’ मध्ये त्यांची नायिका होती बेबी नंदा. (मा. विनायकांची मुलगी) तिचा हा पहिला चित्रपट.