अतिथी कट्टा

——

ही कहाणी आहे एका चमत्काराची. चमत्कार घडतो, घडवता येत नाही. हा चमत्कार मात्र मानवनिर्मित होता. हे चमत्कारी मानव होते महाकवी ग. दि. माडगूळकर आणि युगनिर्माते संगीतकार-गायक सुधीर फडके आणि या चमत्काराचं नाव आहे ‘गीतरामायण’. मराठी सुगम संगीतातील निर्विवादपणे सर्वोत्कृष्ट संगीत मालिका. दर्जा आणि लोकप्रियता फारच थोड्या वेळेस एकत्र येतात आणि अशा तुरळक दर्जेदार, लोकप्रिय कलाकृतींतली एक कलाकृती म्हणजे ‘गीतरामायण’. कवी, संगीतकार, गायक आणि रसिक श्रोते, सगळ्यांनाच स्वप्नवत वाटेल अशी महान कलाकृती म्हणजे निःसंशयपणे ‘गीतरामायण’च आहे.

अजून एक विशेष बाब अशी की, सुगम संगीत मालिका या स्वरूपात एक वर्षभर अखंड आकाशवाणीवरून थेट प्रक्षेपित होणं हे सर्वप्रथम घडलं आणि एकदाच घडलं ते ‘गीतरामायणा’च्या रूपा आकाशवाणीच्या इतिहासात या विक्रमाची नोंद करण्याचा बहुमान पुणे आकाशवाणीने मिळवला. गीतरामायणाच्या रूपात संगीत मालिका या संकल्पनेतलं आरंभाचं गीत अर्थातच खूप महत्त्वाचं होतं.

प्रभू रामचंद्रांच्या आयुष्यावर आधारित रामकथा त्यांचेच सुपुत्र लव-कुश आपल्या मधुर गायनातून श्रोत्यांसमोर मांडताहेत अशा दृश्यावर आधारित हे गीत होतं. आकाशवाणीवरून त्याचं थेट प्रसारण होण्याआधी मात्र जे गंभीर ताणतणाव निर्माण झाले त्याची ही कहाणी आहे. ते लोकप्रिय गीत म्हणजेच ‘स्वये श्रीरामप्रभू ऐकती,
कुश-लव रामायण गाती’.

रामकथा प्रत्येक आठवड्याला एक गीत अशा पद्धतीने प्रसारित व्हावी आणि एक वर्षभर ती चालावी, अशी आगळीवेगळी आणि अभिनव संकल्पना त्या वेळचे पुणे आकाशवाणीचे संचालक सीताकांत लाड यांची होती. त्यासाठी कवी म्हणून ग. दि. माडगूळकर आणि संगीतकार सुधीर फडके अशी नावं नक्की झाली होती. पहिल्या गीताच्या काव्यासाठी लाडसाहेब गदिमांकडे गेले आणि त्यांनी गीताची मागणी केली. गदिमांनी ते गीत आधीच लाडसाहेबांकडे दिल्याचं सांगितलं; परंतु लाडसाहेबांकडे ते गीत आलेलं नव्हतं, आणि गदिमांना त्यांनी तसं सांगितलं. त्यावर गदिमा चिडले आणि पुन्हा लिहिणार नाही, असं म्हणाले. हे फारच धक्कादायक होतं. अशा जमून आलेल्या प्रकल्पाची अशी सुरुवात म्हणजे सगळ्यांच्या उत्साहावर पाणी पडणार होतं. लाडसाहेबांनी कशीबशी गदिमांची समजूत काढली.