अतिथी कट्टा

तू बायकांचा गुलाम होशील. शिकलेली बायको आली की घराची कोर्ट होतात. वगैरे वगैरे. या फुसलावणीला रघुनाथ बळी पडतो. त्यावेळचा त्याचा कावरेबावरेपणा, संशय, चिडचिड, न्यूनगंड हे सगळं सूर्यकांतनं त्याच्या मुद्रेवर आणलं. न्यूनगंडाचा अतिरेक म्हणजे बायको, ‘आली हासत पहिली रात’ गाणं म्हणते तर हा पांघरूण घेऊन पाठ करून झोपून जातो. ‘नांदवायला सांगू नका. शिकलेल्या मुलीशी लग्न केल्याबद्दल वाट्टेल ती शिक्षा भोगायला मी सिद्ध आहे’ असेही म्हणतो. गैरसमज वाढतात. आईवडिलांच्या इच्छेविरुद्ध तो बायकोला टाकतो. पुढे अनेक चित्रपटीय वेगाने घडतात. शेवट गोड होतो. प्रेक्षक सूर्यकांतच्या भूमिकेतील विविधता मनात ठेवून घरी जातो.

मास्टर विठ्ठलचा प्रभाव असलेल्या सूर्यकांतच्या संभाव्य शहरी भूमिकांविषयी काही जणांच्या मनात शंका असायची. ग. दि. माडगूळकरांनीच ‘स्त्री जन्मा ही तुझी कहाणी’ या चित्रपटात सूर्यकांतला नायक म्हणून घेऊ नका असा समादेश दिला होता. दिग्दर्शक दत्ता धर्माधिकारीनी तो नाकारून सूर्यकांतला घेतलं. सूर्यकांतनं भूमिकेचं सोनं केले. तीच गोष्ट ‘कांचन गंगा’ चित्रपटाची. ‘सुरेल चित्र’च्या या चित्रपटात नायक महाविद्यालयीन घरंदाज तरूण आणि नायिका गणिका यांची पटकथा गुंफलीय. कथा प्रक्षोभक असलेली तरी स्वत:च्या शांत शैलीच्या संवादांनी सूर्यकांतनं चित्रपट इतक्या उंचीवर नेऊन ठेवला की चित्रपट संपला तरी त्याचे संवाद कानात घुमत राहतात. तीच गोष्ट प्रा. ना. सी. फडके यांच्या कादंबरीवर आधारलेल्या ‘कलंक शोभा’ चित्रपटाची. या चित्रपटात स्वतःवर प्रेम करणाऱ्या ख्रिश्चन परिचारिकेला नायकाचा नकार द्यावा लागतो. पण तरीही तिच्याबद्दल तो अत्यंत भारावलेल्या संवादांनी चित्रपटाचा शेवट करतो. संवाद सूर्यकांतचे पण मोठेपण मिळते परिचारिकेला. ही किमया सूर्यकांतने साधली. एकीकडे तो अशा भावनाप्रधान चित्रपटात भावून भूमिका वठवत होता. दुसरीकडे ‘सासर माहेर’सारख्या चित्रपटातून मारामाऱ्या करत होता. पडद्यावर कधीच न आलेल्या सुधीर फडके निर्मित एका चित्रपटात तर त्यानं चक्क वाघाशी झुंज घेतली. एका चित्रपटात त्याला अखंड धुम्रपान करणाऱ्या नायकाची भूमिका मिळाली. हिंदी चित्रपटात अशा भूमिकांसाठी अशोक कुमार प्रसिद्ध होता. सूर्यकांतची ओळख भगवान दादांनी प्राणला ‘हे मराठीतले दिलीपकुमार आहेत’ अशी करून दिली. अर्थात तो दिलीपकुमारही नव्हता. अशोककुमारही नव्हता. धूम्रपान करणाऱ्या नायकाची भूमिका त्याने स्वीकारली तो पर्यंत त्यांच्या ओठाला सिगारेट लागली नव्हती. भूमिकेत स्वाभाविकपणा येण्यासाठी त्यानं धुम्रपानाची सवय केली. चित्रीकरण संपल्यावर धूम्रपान बंद केले. ‘गाठ पडली ठकाठका’, ‘बाळा जो जो रे’, ‘अखेर जमलं’, ‘प्रीतीसंगम’, ‘भाऊबीज’, ‘पतिव्रता’, ‘साधी माणसं’, ‘सांगते ऐका’. सूर्यकांतचे यशस्वी चित्रपट किती सांगावे. ‘सांगते ऐका’ पुण्यात २३१ आठवडे चालला अशी ‘धाकटी पाती’ या आत्मचरित्रात सूर्यकांत माहिती देतात. पण चित्रपट कितीही चालो मानधन आपलं दीडशे रूपयांपासून दीड हजार रूपयापर्यंत. ‘साधी माणसं’ या लताबाईंच्या चित्रपटाला अनेक पुरस्कार मिळाले. पण त्या जीव लावून, परिश्रमकरून लोहाराची भूमिका करणाऱ्या सूर्यकांतला मानधन लोखंडाच्या किमतीचं मिळालं. सोन्याच्या मोलाचं नाही.

हळूहळू सूर्यकांत चरित्र अभिनेत्याच्या भूमिकेत शिरले. त्या दृष्टीने त्यांच्या दोन भूमिका लक्षणीय ठरल्या. एक ‘पवनकाठच्या धोंडी’मधील धोंडीची दुसरी ‘आम्ही जातो अमुच्या गावा’ मधील एका चोराची. त्या चित्रपटात इतर दोन चोर होते गणेश सोळंकी, धुमाळ. दोघेही जातीवंत विनोदी नट. सूर्यकांत त्यांच्यापुढे थोडाही कमी पडला नाही. जसा ‘पडोसन’ मध्ये महमूद आणि किशोर कुमार समोर सुनील दत्त कमी पडला नाही. हां सूर्यकांतला मराठी चित्रपटातला सुनील दत्त म्हणायला हरकत नाही. तितकाच आल्हादक, तितकाच सभ्य. तितकाच घरंदाज.

– डॉ. वि. स. जोग

(सौजन्य – लाखे प्रकाशन)