चित्र-चरित्र

कृष्णाजी विश्वनाथ दातार ऊर्फ भाऊराव दातार यांचा जन्म सातारा येथे एका श्रीमंत कुटुंबात झाला. पण काही कारणाने त्यांच्या वडिलांना आर्थिक संकटाचा सामना करावा लागला आणि त्यांना नाशिकला जाण्यास भाग पाडले. तेथे त्यांच्या वडिलांनी विजयनंद थिएटरच्या जवळ एक चहाचे दुकान सुरु केले. आपल्या वडिलांना चहा देण्यासाठी मदत करताना, भाऊराव दातार यांनी मास्टर दीनानाथ आणि बालगंधर्व यांच्यासारख्या नामवंत कलावंतांचे अभिनय बघितले आणि ते अभिनयाकडे आकर्षित झाले आणि त्यातून ते अभिनयनाचा पहिला धडा शिकले. अभिनय शिकता शिकता ते व्यायामशाळेत जाऊ लागले आणि लवकरच एक पहेलवान बनले आणि नाशिकमध्ये त्यांनी अनेक पदके जिंकली. त्यांच्या आकर्षक व्यक्तिमत्त्वाने त्यांना दादासाहेब फाळके यांच्या स्टुडिओमध्ये काम करण्याची संधी दिली. त्यांनी सुमारे ११९ चित्रपटांमध्ये प्रमुख अभिनेते म्हणून उल्लेखनीय योगदान दिले.

दातारांनी आपला चित्रपट मूकपटांच्या युगात सुरू केला. ते फाळके स्टुडिओशी निगडित होते आणि ११९ चित्रपटांपैकी ८० मूकपट मराठी चित्रपट, २० मराठी चित्रपट आणि एका हिंदी चित्रपटात काम केले. दादासाहेबांच्या ११९ चित्रपटांपैकी १९१८ ते १९२८ दरम्यान ८० चित्रपट तयार झाले होते. ८० चित्रपटांपैकी ६० चित्रपटांमध्ये भाऊराव दातार विविध भूमिकेत होते. नानासाहेब सरपोतदार, मास्टर विनायक आणि भालजी पेंढारकर यांसारख्या दिग्गज दिग्दर्शकासह त्यांनी मूक आणि बोलपटांच्या चित्रपटांमध्येही काम केले. त्यांनी मूकपटांमध्ये अभिनय केला, दादासाहेब फाळकेच्या कंपनीला सोडल्यानंतर ते नानासाहेब सरपोतदारांची पुणे येथे असलेली आर्यन कंपनीत काम करण्यास सुरवात केली. तेथे त्यांनी २० पैकी १५ चित्रपटांमध्ये उत्कृष्ट कामगिरी केली. राजकुमार ठकसेन मध्ये ‘ठकसेन’ म्हणून त्यांची भूमिका, समशेर बहादूर मधील समशेर, गुड बाय विवाहमधील डॉ. मदन, भवानी तलवार इ. मधील रामदास यांची अत्यंत प्रशंसा झाली. ललिता पवार यांच्याबरोबर त्यांनी दशरथ्री राम, सुभद्रा हरण, चतुर सुंदरी, ठाक़ुई माशी, समशेर बहादूर आणि पृथ्वीराज संयोगिता असे अनेक मूकपट केले. त्यांनी नंतर ‘दुनिया ची क्या’ आणि ‘नेताजी पालकर’ मध्ये एकत्र काम केले. १९३३ साली त्यांनी मुंबईच्या चित्रपट उद्योगाच्या जगात प्रवेश केला. अर्देशर इराणी यांच्या ईम्पीरियल फिल्म कंपनीत गेले. तेथे नानासाहेब सरपोतदार यांच्या दिग्दर्शनाखाली त्यांनी तेथे त्यांनी रुक्मिणी हरण, चलता पुतला, पृथ्वीराज संयुक्ता आणि देवकी सारख्या चित्रपटांमध्ये विविध भूमिका केल्या. चलता पुतलामधील त्यांची खलनायकाची भूमिका प्रसिद्ध झाली. त्यांनी चिमुकला संसार, धर्मवीर, माझे बाळ, नेताजी पालकर या मराठी चित्रपटात काम केले.

भाऊराव दातार आपल्या अभिनेता करीयर नंतर मेकअप आर्टीस्ट म्हणून काम केले. नंतर ते दादा दातार नावाने ओळखले. त्यांनी अनेक हिंदी चित्रपटांमध्ये मेकअप मास्टर म्हणून सेवा केली. ते सर्वात लोकप्रिय मेकअप कलाकार होते आणि त्यांनी प्रसिद्ध ‘साधना कट’ बनविला होता. भाऊराव दातार यांच्यावर त्यांचे नातू भरत कान्हेरे यांनी एक डॉक्युमेंटरी फिल्म बनविली आहे.

-मंदार जोशी